سرزمین ما از فرهنگ ها، آداب و رسوم، جشن ها و پیشینه ی تاریخی غنی و خاصی برخوردار است، این فرهنگ ها و آداب و سنن می توانند جاذبه های خاص و قدرتمندی هم برای توسعه گردشگری داخلی و هم برای جذب گردشگران خارجی محسوب شوند.  اما این میراث غنی نه تنها به درستی و آنطور که شایسته است معرفی نمی شود، بلکه روز به روز بیشتر در انزوا و خطر زوال و نابودی قرار می گیرند. همه ی ما از این چنین رخداد و وضعیتی ناراحت و ناراضی هستیم. اما به راستی راه حل مقابله با چنین معضلی چیست؟ چگونه می توان در راستای حفظ و نگهداری از میراث طبیعی و فرهنگی سرزمینمان گام برداشت و در معرفی صحیح آن به دیگران تلاش کرد؟ شاید بتوان بهترین پاسخ به این پرسش ها را در دو واژه خلاصه کرد، گردشگری روستایی و بوم گردی .

از مشخصه های اصلی گردشگری روستایی می توان به مواردی مانند وجود فضاهای گسترده و باز اشاره کرد؛ همچنین گردشگران باید این فرصت را داشته باشند که به طور مستقیم فعالیت های دامداری و کشاورزی را تجربه کرده و  در زیست بوم منطقه به طبیعت گردی بپردازند. در نتیجه گردشگری روستایی در معنای واقعی باید:

   ۱- در مناطق روستایی اجرا شود.

  ۲- عملا روستایی باشد – یعنی شامل شرکت در مراسم و سنت های اجتماعی مردم منطقه و آشنایی با میراث آن منطقه باشد.

  ۳- بودن در طبیعت را برای گردشگر امکانپذیر ساخته و شامل طبیعت گردی باشد.

  ۴- در مقیاس روستایی و کوچک انجام پذیرد ( برخلاف گردشگری انبوه)

  ۵- در مناطق با سرعت رشد پایین و طبیعی اجرا شده و در تماس با خانواده های محلی انجام پذیرد.

۲- انواع گردشگری روستایی

گردشگری در یک تفسیم بندی کلی شامل مواردی مانند گردشگری انبوه ، بوم گردی و ” گردشگری جایگزین ” می شود؛ که تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند. گردشگری انبوه عموما به نوعی از توریسم اشاره دارد که در آن تعدا زیادی از مردم به مناطق محبوب و شناخته شده ی گردشگری برای گذران اوقات فراغت خویش سفر می کنند. گردشگری جایگزین که با مواردی مثل ” گردشگری خاص ” و یا ” گردشگری مسئولانه ” شناخته می شود؛ به نوعی از توریسم اشاره دارد که در آن بر ارتباط و شناخت فرهنگ ساکنین یک منطقه خاص و درک زیباییهای طبیعی آن منطقه تاکید می شود.

گردشگری روستایی می تواند انواع مختلفی از گردشگری مانند گردشگری تاریخی-فرهنگی ، طبیعت گردی / بوم گردی و گردشگری کشاورزی را بر گیرد. پس از گردشگری فرهنگی-تاریخی، بوم گردی دومین شکل اصلی گردشگری روستایی است. در بوم گردی هدف بودن در طبیعت و لذت بردن از مناظری است که در یک زیست بوم خاص وجود دارد. بوم گردی ، عشق به طبیعت و  گردشگری ِ مسئولانه ای است که به حفظ میراث طبیعی و فرهنگی منطقه کمک کرده و کمترین آسیب ممکن را به طبیعت می رساند. این نوع خاص می تواند شامل مواردی مانند کوهنوردی و یا اجرای تورهایی انفعالی مانند پرنده نگری باشد.

شکل سوم گردشگری روستایی ، گردشگری کشاورزی است که با هدف لذت بردن و آموزش کشاورزی یا باغبانی اجرا می شود. در این شکل، گردشگر می تواند نحوه کار و تولید را تماشا کرده و در مورد آن اطلاعات دریافت کند؛ و یا به طور فعال در کشت و برداشت محصولات منطقه شرکت کند. که البته در این حالت گردشگر، هم درک بهتری از زندگی در آن منطقه به دست خواهد آورد و هم بی شک لذت بیشتری از سفر خواهد برد.

۳-گردشگری روستایی چیست و چه مزایایی دارد؟

هرچند گردشگری روستایی بخش کوچکی از بازار در صنعت توریسم را به خود اختصاص داده، اما می تواند سهم بزرگی در کمک به رشد اقتصادی روستایی داشته و برای حفظ میراث تاریخی و طبیعی منطقه بسیار ارزشمند باشد. فهرست مزایا و منافع ترویج گردشگری روستایی بسیار بلند است و در زیر به تنها ۴ مورد از مزایای بالقوه آن اشاره شده است.

* حفظ  و گسترش مشاغل

گردشگری روستایی با ایجاد در آمد برای محلی ها می تواند به حفظ و گسترش مشاغلی مانند خرده فروشی، حمل و نقل و مشاغل پزشکی و دارویی در منطقه کمک کند. همچنین روستایی ها با فروش مستقیم محصولات خود می توانند درآمد بیشتری داشته باشند و علاوه بر آن با احساسی که از ارزشمند بودن اشتغال در صنایع دستی و تولید محصولات بومی بهشان دست می دهد، هرچه بیشتر به حفظ میراث خود ترغیب می شوند.

*ایجاد شغل، کسب و کارهای جدید و بهبود وضعیت حمل و نقل

ایجاد شغل به طور محسوس و قبل از هرچیز در مواردی مانند ایجاد اقامتگاه های بوم گردی ، ساخت هتل و هتلداری (مانند هتل ابیانه ) و توسعه شبکه حمل و نقل اتفاق می افتد. همچنین این نوع گردشگری می تواند به ایجاد کسب و کارهایی مانند تهیه و تحویل غذاهای محلی و مواردی از این دست که به ایجاد تجربه ای بهتر از گردشگری روستایی و بوم گردی می انجامد اشاره کرد.

*فرصت های جدید برای جوان ترها و دوستی جوامع

برای مثال افراد محلی می توانند به عنوان راهنمای تور با گردشگران و برگزار کنندگان تور همکاری داشته و علاوه بر کسب در آمد با فرهنگ ها و مردمان تازه آشنا شوند. گردشگران و مردم منطقه از نزدیک با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و با شکل گرفتن نوعی الفت و دوستی بین آنها، نسبت به اوضاع منطقه یکدیگر حساس تر می شوند.

*پایداری محیط زیست

همانطور که در مطلب بوم گردی اشاره کردیم، نوع نگاه به طبیعت گردی در این نوع از توریسم و تاکید آن بر حفظ منابع طبیعی ، مقوله آموزش و به حداقل رساندن آسیب های وارده به طبیعت در طول سفر ، اهمیت احترام گذاشتن به طبیعت را آشکار کرده و مانع آسیب رساندن به آن می شود.

علاوه بر این محلی ها نیز از ارزش جاذبه های طبیعی منطقه زندگی خود آگاه شده (در کنار رشد فرهنگ حفظ محیط زیست) و در پاسداری از آن می کوشند.

۴- گردشگری روستایی در ایران

ایران با توجه به گستردگی جغرافیایی و داشتن اقلیم های متفاوت، فرهنگ ها و سنن و چشم اندازهای بی نظیرش و همچنین با توجه به دارا بودن جاذبه های تاریخی غنی دارای پتانسیل بسیار بالای برای برگزاری تورهای روستا گردی بویژه برای گردشگران خارجی است. خونگرمی مردمان این مرز و بوم باعث می شود که گردشگران با اقامت در روستا ها علاوه بر آشنایی با آداب و رسوم روستا اوقات خوشی را در کنار مردم و در طبیعت بگذرانند.

گردشگری کشاورزی متاسفانه هنوز در ایران بخوبی شناخته شده نیست؛ تجربه ای که می تواند به غایت ارزشمند و جذاب باشد.

روستاهای زیادی در ایران دارای پتانسیل برای تبدیل شدن به مناطق جذاب برای برگزاری تور گردشگری روستایی هستند و البته برخی از آن ها مانند روستای ماسوله، ابیانه و روستای مصر در این زمینه پیشتاز هستند. مراسمی که در برخی از روستاهای ایران برگزار می شوند بسیار دیدنی، جذاب و دارای تاریخ و پشتوانه فرهنگی غنی هستند. مراسم گلاب گیری در قمصر کاشان، جشن تیرما سینزه در قاسم آباد گیلان ، عاشورا در ابیانه و پیرشالیار در هورامان ، نمونه هایی از این مراسم اند.

از جمله روستاهای گردشگری ایران می توان به روستای پالنگان در استان کردستان، روستای شهرستانک در تهران، روستای مصر در اصفهان، مارگون در استان فارس، سنگان در سیستان و بلوچستان، روستای نوا و دشت آزو در مازندران و بسیاری دیگر همچون اندبیل در استان اردبیل اشاره کرد.

منابع عمده:

www.agric.gov.ab.ca و کتاب طبیعت گردی – نسرین صالحی